Türkmen halk yrymlary -8: Tebigat hadysalary we howa ýagdaýlary bilen bagly yrymlar
Türkmen halk yrymlary -8: Tebigat hadysalary we howa ýagdaýlary bilen bagly yrymlar
Säher bilen itburun gülüni açmasa, şol gün örän yssy bolar.
* * *
Irden guşlar ýapragyň aşak ýüzünde gizlense, şol gün howanyň yssy boljakdygyny aňladýar.
* * *
Ýaplarda gurbagalar daň atýança uklamasa, ertesi howa ys¬sy bolar.
* * *
Täze dogan Aý demirgazykdan dogsa, tutuş aý salkyn, günortadan dogsa, tutuş aý yssy bolar.
* * *
Aý doganda sarymtyl şöhle saçsa, güýz maýyl, gögümtil şöhle saçsa, güýz sowuk bolar.
* * *
Hozuň gabygy, güýz gawunlarynyň, garpyzlarynyň paçagy galyň bolsa, gyş sowuk bolar.
* * *
Bişen üzümiň daşy ýalpyldap dursa, güýz hasylly bolar.
* * *
Tomus itüzüm miwesini bol getirse, güýzde bolçulyga garaşyber.
* * *
Güýzde ilkinji düşen gyraw uzak wagtlap ýatsa, gyş garly bolar.
* * *
Gün ýaşanda şapak gyzarsa, ertesi howa gowy bolar, daň-dan şapak gyzarsa, ýakymsyz howa bolar. «Agşam şapak gy-zarsa, gelniň ogul tapdy bil, daňdaň şapak gyzarsa, malyňy ýagy çapdy bil» diýen nakyly hem ata-babalarymyz döredipdir.
* * *
Sanjar aýynda ilkinji düşen gyraw uzakly gün ýerde ýatsa, gyş sowuk bolar.
* * *
Güýzde gyşlamaga gidýän guşlar has ýokardan uçsa, gyş haýal düşer, ýere golaý pessaýlap uçsa, gyş çalt düşer.
* * *
Towuk gaty ses bilen käkelese, tozanly howa bolar.
* * *
Pişik asgyrsa, sowuk bolmagyna garaşylýar.
* * *
Goýun gulagyny kaksa, ýagyş-ýagmyr ýagar.
* * *
Gargalar bahar gelende suwuň başyna gonup başlasalar, yssy adatdakydan ir düşýär.
* * *
Garlawaçlar suwuň ýüzünden jügüldäp uçsa, howa bulaşar.
* * *
Gurbagalar suwdan çykyp, ot-çöplere siňip başlasa, ertesi ýagyş ýagar.
* * *
Guş bir aýagynyň üstünde durup uklasa, ertesi howa salkyn bolar.
* * *
Asmanda ýyldyzlar seýrek görünse, ertesi howa bulaşar.
* * *
Meýdanda kerepler gaýmalaşyp ýörse, gyş gurak we sowuk bolar.
* * *
Ýazda ýyldyrym köp çaksa, kömelek bol bolar.
* * *
Sanjar aýynda ülje ýapraklary güýzese (terlense), howa sowuk bolar.
* * *
Maýyl günde gaz bir aýagynyň üstünde dursa, ertesi sowuk bolar.
* * *
Ördekler gyşlamaga gidýän guşlaryň «göçünden» galsa, gyş ýyly bolar.
* * *
Alp Arslan aýynda miweleriň ysy burk urup dursa, güýz bereketli geler.
* * *
Agşam suwly ýerde buzaw «jürläp» owaz etmese, ertesi dymyk howa bolar.
* * *
Boş jaýda ýa-da meýdanda, dagda gygyrsaň, sesiň ýaňlansa, howa açyk bolar. Sesiň ýaňlanmasa, ýel turmagy ýa-da ýagyş ýagmagy ahmal.
* * *
Kagyz gapda duran duz öljerse, ýagyş ýagar.
* * *
Agşam ýere gyraw düşse, gündiz gar ýagmaz.
* * *
Agşam ýyldyzlar solgun görünse, ertesi tozanly ýel turar.
* * *
Agşam aýyň reňki gyzyl bolsa, ertesi howa yssy bolar.
* * *
Gyşyna Aý gyzyl reňkde bolsa, ertesi gar ýagar.
* * *
Asman süýt reňkinde agaryp dursa, ertesi dymyk howa bolar.
* * *
Bulutlar dagyň üstünde uzak wagtlap dursa, ertesi ýagyn ýagar.
* * *
Gije dagyň üstünde ýyldyrym çaksa, ýagyş ertire çenli ýagar.
* * *
Gün batanda onuň öňüni gülgün reňkli şapak tutsa, gije maýyl, ertir açyk howa bolar.
* * *
Gün batanda şapagyň arasyndan günüň şöhleleri dikligine gaýtsa, ertesi ýagyş ýagar.
* * *
Güýz aý dik dogsa, basym sowuk düşer.
* * *
Syçanlar gowaça meýdanynda pagta süýümini çeýnäp taş-lasalar, ýagan garlar uzak wagtlap ýatar.
* * *
Sülgünler, käkilikler çöpüň aşagyna giriberseler, erbet so-wuk boljagynyň alamaty.
* * *
Öý guşlary saýramasa, ertesi ýelli howa bolar.
* * *
Agşam açyk howada geçiriji simler ýuwaş hallan atsa, ertesi sowuk bolar.
* * *
Sanjar aýynda ilkinji ygal gije ýagsa, gyş sowuk, gündiz maýyl bolar.
* * *
Güýzüň ahyrky aýynda gök gürlese, gyş garly bolar.
* * *
Güýzde ilkinji düşen gyraw uzak wagtlap ýatsa, gyş garly bolar.
* * *
Güýzüň ahyrynda çybyn köpelse, gyş ýyly bolar.
* * *
Gyş ýer gaty doňsa, bugdaý hasylly bolar.
* * *
Pişik guýrugyny ýalap, diwara süýkense, şol gün howa ýa-gynly bolar.
* * *
Pişik arkasyna agynap, gerinjirse, şol gün howa maýyl bolar.
* * *
Pişik öýüň ortarasynda süýnüp ýatsa, şol gün howada bulut bolsa-da, ýagyş ýagmaz.
* * *
Daşardan getirlen odunlar şatyrdap ýansa, sowuk uzak wagtlap dowam eder.
* * *
Kepderiler guguldaşyberseler, açyk howa boljagynyň ala-maty.
* * *
Alakalar ýaga düşüp, hinine dänedir sypal çekip ýörseler, gyş gazaply bolar.
* * *
Daňyň gyzyl şapagy, kem-kemden agarman, birden solup gitse, güýçli ýel turup, ýagyn ýagar.
* * *
Irden günüň dogjak ýeri agymtyl çal reňkde bolsa, şol gün ýagyn ýagmaz.
* * *
Soganyň gabygy galyň we gat-gat bolsa, gyş sowuk bolar, ýukadan gelen, az gatly bolsa, gyş maýyl bolar.
* * *
Tomsuna haşal otlar gol ýaýratman, beýikligine ösen bolsa, gyş garly bolar.
* * *
Eger-de Günüň ýaşan ýeri süýt reňkli bolsa, gije ümür düşmez.
* * *
Gije Aý buludyň üstünde bir görnüp, bir ýitse, ertesi düşnüksiz howa bolar.
* * *
Tomsuň ahyrynda ýerganat uçsa, gyş ir geler.
* * *
Akmaýanyň süýdi aýdyň görünse, ertesi açyk howa bolar, solgun görünse, ertesi ýagyş ýagar.
* * *
Gije ýyldyzlar ýere gaçjak bolup lowurdap dursalar, ertesi şemalsyz açyk howa bolar.
* * *
Aý doganda ýüzi tutuk bolsa, ertesi çygly howa bolar, çygly şemal öwser.
* * *
Aý doganda, gögümtil şöhle saçsa, ertesi ýagyş ýagar.
* * *
Täze Aý doganda dury görünse, tutuş aý ýagyş ýagmaz.
* * *
Aý doganda töweregi ýalpyldap dursa, ertesi ýel turar.
* * *
Ýaz ygally, tomus çygly, güýz ýyly bolsa, gyş uzak wagtlap dowam eder.
* * *
Towşan öýüni çuň gazan bolsa, gyş sowuk bolar.
* * *
Gargalar çüňküni ganatynyň aşagyna sokup otursa, aýazly howa bolar.
* * *
«Garlawaç pessaýlap uçsa, ýagyn ýagar» diýlip çaklanylýar.
* * *
Garynjalar hininiň üstüne gum üýşürip, gyşlamaga giden bolsa, gyş sowuk bolar.
* * *
Gyşyna gargalar gagyldaşyberse, gar ýagjagynyň alamaty hökmünde garalypdyr.
* * *
«Gyşlamaga galan guşlaryň höwürtgesi ýelek, perlerden, gury otlardan ýasalan bolsa, gyş sowuk bolar» diýlip ynanylýar.
* * *
Güýzde durnalar uçup gidensoň, iki hepdeden soň, sowuk düşer.
* * *
Güýzüň ahyrynda çybyn köp bolsa, gyş maýyl bolar.
* * *
Durnalar ir bahardan peýda bolsalar, ýaz ýagynly bolar.
* * *
Hüwi gygyryberse, howanyň bulaşjagynyň alamaty.
* * *
Eger gargalar gyşyna daglara tarap uçup gitse, maýyllyk boljaklygynyň alamaty.
* * *
«Türkmenbaşy aýynda Nowruz aýynyň howasy ýaly bolsa, Nowruz aýynda-da ýylyň ilkinji aýynyň howasy ýaly howa garaşybermeli» diýilýär.
* * *
Gije aýa bakyp meýdana oturmaklyk gowy görülmeýär, edepsizlik hasaplanylýar.
* * *
Halk arasynda «Aý – arslan, Gün – göwher, bular biri-biriniň yzyndan ýetip bilmän ýören aşyk-magşuk, gyz bilen ýigitmişin» diýen ynanç saklanyp galypdyr.
* * *
Ýerde ýaramazlyklar kän bolsa, ene ýer azgynlyklary göterip bilmezmiş. Şonda ýer titrärmiş.
Taýýarlan: Gurbanjemal YLÝASOWA. Halk döredijiligi we rowaýatlar
