Magtymgulynyñ köñül nagyşlaryndan
Magtymgulynyñ köñül nagyşlaryndan
▶ MERTLER WE NAMARTLAR HAKYNDA
● Ýa, Ýaradan etme namarda mätäç…
("Halyma meniñ");
● Eý, ýaranlar, mert ýigitden mert dörär,
Kaçan turdy — namart ogly mert oldy?
("Dert oldy");
● Özüñden egsik bir gaýry namardyñ,
Hyzmatynda gulluk ediji bolma.
● Namart ogly deýin gaýgyçy bolma.
("Gidiji bolma"):
● Ýüz namart ýerini tutmaz bir merdiñ,
Mert çeker täsibin iliñ-ýurduñ,
Bitiren işini, görüñ, namardyñ —
Jeñ diýibän gaçar duman ýoluksa.
● Mert çykar myhmana güler ýüz bilen,
Namart özün gizlär myhman ýoluksa.
("Meýdan ýoluksa");
● Namart ogly gorky çeker meýdandan,
Agaç adam bolup görner her ýandan…
("Depe nedir, düz nedir");
● Namart gorkar öý içinde,
Barsañ, hyra-hyra döner.
("Emire döner");
● Ýigit diýgeç, hemme ýigit bir bolmaz,
Goç ýigitler myhmanynda bellidir.
("At ýanynda bellidir");
● Mertden dileg eden namut öwrülmez,
Namarda düşen iş, mälim, gaýrylmaz…
("Şal tapsa");
● Köp namarda mal berip sen, dun dünýä,
Gözi gökde, gaýgysy ýok, sir gider.
Kany aklyñ? Oda düşüp ýan, dünýä!
Ne mertler bar, ýoksullykda hor gider.
● Hiç parhy ýok sende merdiñ, namardyñ,
Arslan öter, tilki gider, şir gider.
("Sir gider")
● Namart oldur — geñeş eýlär zen bile,
Goç ýigitler zen geñeşin añlamaz.
● Mertden dileg etseñ aýdar: "Hup bolar",
Bir bagşaşdan ýetmiş bela dep bolar,
Muhannes geñeşi öýde köp bolar,
Duşman görse, tutar işin añlamaz.
● Namart duşman görse, gussadan öler,
Goç ýigitler tördün, bäşim añlamaz.
● Mertden dogan ýygyn görse, ýol başlar,
Namart ogly deñin-duşun añlamaz.
("Salar guşun añlamaz");
● Merde her iş düşse, görer Hudaýdan,
Namardyñ hemradan görüşin görüñ!
● Namart ýörer mydam ölümden gaçyp,
Öýüne gelende zäherin saçyp,
Mert ýigit ölüme synasyn açyp,
Meýdanda ters söweş guruşyn görüñ.
("Otur-turuşyn görüñ");
● Ýagyda tanalar mertler,
Il içinde mally görner.
("Donly görner");
● Hergiz namart köprüsinden geçmäñler,
Gark bolup, derýada galan ýagşydyr.
● Namart adam ýoldaşyna garaşmaz…
("Alan ýagşydyr");
● Mertden aşna tutsañ, abraýña şärik,
Namart aşnasyna hile getirmiş.
● Näge mertlik etse adam biweji,
Her mejlisde ýüz ýol tile getirmiş.
("Läle getirmiş");
● Ýigide nogsany deger,
Namartlar ýoldaş olmasyn!
● Magtymguly, syryñ gizle,
Her namarda paş olmasyn!
("Joş olmasyn")
● Her namarda haýyp eýleme sözüñni,
Sözüñniñ binasyn ýykança bolmaz.
("Ýakança bolmaz");
● Agzy gülüp, kalby bulan namarda
Gardaş olma, ýyrak eýle özüñni!
("Ýyrak eýle özüñni");
● Zynhar, düşmäñ namartlaryñ goluna,
Ger, öldürseñ, nähak ganyna degmez.
("Janyna degmez");
● Näge syrym bolsa, aýdarmen merde…
Namart öýde sähel işi ar eýlär.
● Namart külpetinden galyp men derde,
Köñlüm jaý tapmaýyr bir pynhan ýerde,
Maly köp diýp, myhman bolma namarda,
Jomart herçent gallaç bolsa, bar eýlär.
● Namart öz öýünde merde söz aýdar,
Hak aña tär etmez, tanapyn dartar,
Goç ýigit mal tapsa, hümmeti artar,
Namart baýadykça, köñlün dar eýlär.
("Ýar eýlär");
● Il üstüne namys getir bigaýrat…
("Daş döker");
● Muhannesiñ bolmaz namysy-ary,
Bir söweş gününde eýlemez jeñi,
Aga-begler, muhannesiñ on müñi
Mert ähliniñ alty ýüzüne degmez.
("Sazyna degmez")
● Namart goş üstünde harlar,
Orta-aş üstünde gürlär,
Söweş gurup, gylyç parlar
Duşman görülmegen ýerde.
("Görüm görülmegen ýerde");
● Gürbeden şir olmaz, göhert ner olmaz,
Her daş göwher olmaz, misden zer olmaz,
"Är men" diýen her biweçden är olmaz,
Gaýraty, namysy, ary gerekdir.
("Namys-ary gerekdir");
● Sam-sam adam bilen oturma, turma,
Zynhar, namart bilen sen söhbet bolma…
("Paş eder seni").
▶ MAGTYMGULY: ÝALANÇYLYK WE ÝALANÇYLAR HAKYNDA
● Kösti ýeter bir gün, ýalan diýmäñler…
("Baş bolmañ");
● Hudany unudyp ýalan sözländen,
Läkin, lal oturyp, dymmak ýagşydyr.
● Ýalançynyñ bolmaz anty-imany…
("Gymmat ýagşydyr");
● Ömrüñi ötgerip diýmesdir ýalan,
Jäht eýläp, ýalan söz aýdyjy bolma.
● Ýalançy bende, miz sansyz durag bar,
Bilip ýalan sözni aýdyjy bolma.
● Pesihat bilmegil, bilgil nesihat,
Ýalançy sözleri aýdyjy bolma.
("Gidiji bolma");
● Bu ýalançylyk bile ötgeý mah-u salyñ seniñ,
Dowzaha dogry barar, billa, giden ýoluñ seniñ.
("Päliñ seniñ");
● Ýalançy Tañrynyñ duşmany diýrler…
("Alan ýagşydyr");
● Dawa kenarynda ýalan sözleseñ,
Gümansyz ýanar sen, tüssesi bolmaz.
("Üssesi bolmaz").
▶ MAGTYMGULY: BAHYLLAR WE GÖRIPLER HAKYNDA
● Bahyldan dileseñ, sowukdyr buzdan…
("Boldum girýana");
● Bahyla ugramañ, güler ýüz bermäñ,
Möhüm bitirmäge kipaýat ýagşy.
("Delalat ýagşy");
● Bahylyñ ýüzüni görme…
("Ýör biläni").
▶ MAGTYMGULY: EJIZE GANYMLAR WE ZALYMLAR BARADA
● Pakyra jebr etmek — zeherdir suzdan,
Öwütdir bu sözler, bizden nyşana.
("Boldum girýana");
● Kurany köýdürip, butga kyl sejde,
Merdumga azar iş ediji bolma.
● Alkyşy-fatyha doga bilen är,
Mazlumga sütemlik ediji bolma.
● Birehim zalymyñ bagry daş bolar…
("Gidiji bolma");
● Kyýamatdan bir söz diýdim baýakda,
Garaw bardyr ýersiz urlan taýakda.
Zalymlar har bolar, galar aýakda,
Garyp, sen ýyglama, şir dek bolar sen.
("Bolar sen")
● Magtymguly, garyplaryñ gözýaşy,
Daglary ýandyryp, erider daşy,
Pakyra jebir eden zalymyñ işi,
Ruzy-magşar diwanynda bellidir.
("At ýanynda bellidir");
● Zalymlar unudar zikri-Allany,
Arzan alyp, gymmat satar gallany…
("Otur-turuşyn görüñ");
● Zalymlaryñ jepasyndan, jebrinden,
Yslam kaýsy, iman kaýsy bilinmez.
("Yhsan kaýsy, bilinmez");
● Bil, bu işler nyşanaýy-kyýamat,
Zalymlar bitoba öte başlady.
● Zalymlar mazluma syrtyn gabardyp,
Gamçysyndan ganlar saça başlady.
("Gaça başlady");
● Ne üçin zalymga nobat berdi bu döwri-zaman,
Anyñ çün göz gören — eşdenden öte geçdi güman,
Eýleýip bir-birine dagwaýy-batylny heman,
Bir şaýylyk mal üçin, takyk, berer elden iman…
("Dag-u hasratdan nyşan");
● Munda nobat sürse zalym,
Ýyl-ýyldan şer behem eder.
("Behem eder");
● Goñşy bolsañ haramhora,
Sütem eýlär zor biläni.
("Ýör biläni");
▶ MAGTYMGULY: NADANLAR HAKYNDA
● Nadan ýagşyñ gadryn bilmez…
("Her ýana");
● Köñlümge gelgen nagyşlar gözlerge peýda bolsa ger,
Goşulsalar köp nadanlar, kämil bolup, merdan çykar.
("Jan çykar");
● Dogmadyk oguldan dogan daş ýagşy,
Nadan ogul atasyna seretmez.
● Dünýä görki näzeninler, ne janlar,
Nadana ýolukdy türpe jenanlar…
("Mala seretmez");
● Ýamanyñ zyýany iline ýeter,
Nadanyñ peýdasy özüne degmez.
("Sazyna degmez");
▶ MAGTYMGULY: GYBAT WE GYBATKEŞLER BARADA
● Til hem gybat, ýalan sözläp durupdyr,
Şeýtan bir käpirdir, nebis hem zalym.
("Ýetişdi salym");
● Bir mümine gybat etmek hebesdir,
Gybatkeşiñ gazanany ot bolar.
("Ýat bolar");
● Binamaza, gybatkeşe, ogruýa,
Ýoldaş bolar ýowuz günde çilimkeş.
("Çilimkeş");
● Namazyn terk eden, gybat-zybana,
Ýolda olar ýowuz günde çilimkeş.
("Munda, çilimkeş");
● Bimagnynyñ sözi janyndan öter,
Gybat edip, özi günäge batar…
("Sazyna degmez");
▶ MAGTYMGULY: MEN-MENLIK WE TEKEPBIRLIK BARADA
● Ahyry bolar sen ýerge barabar,
Köñülde men-menlik ediji bolma.
("Gidiji bolma");
● Men-menlik edeniñ tanapy çüýrük…
("Läle getirmiş");
▶ MAGTYMGULY: ŞERAP WE ŞERAPHONLAR HAKYNDA
● Her il destur etse şerap içmäge,
Ol ýuwurda tagun durmana gelgeý.
("Nogsana gelgeý");
● Gorkar men, bu jahan bolmagaý harap,
Kesp edip satarlar arag-u şerap…
("Ahyrzamana");
● Ne tama bar hamr içen gedemden,
Buzahor ýagşyny, ýasy näbilsin.
("Näbilsin");
▶ MAGTYMGULY: PARAHORLUK WE PARAHORLAR BARADA
● Reýis bolan paýekiden pul alar,
Bermese, boýnyga gyl arkan salar…
● Kethuda bolanlar dogry sözlemez,
Para alar, leýken hakny gözlemez,
Nähak güwä bolar, dawa düzlemez,
Bilmenem, ýakynmy ahyrzamana.
("Ahyrzamana");
● Pygamber ornunda oturan kazy,
Para üçin ele aça başlady.
● Kazy bolan bir jowapda durmady…
Nebs üçin imansyz öte başlady.
("Gaça başlady");
● Pasykny kazy bilip, naýypny soltan diýrler,
Her kişi owwal gelip görse, ki rişwet* biýrler…
Eýleýip halk üstüge köp hileýi-tezwirler,
Ger halal-u ger haram tapsa dykarlar iýrler,
Ruzy-magşar hak-Resulga ne jowabyn biýrler…
("Dag-u hasratdan nyşan");
▶ MAGTYMGULY: SÜÝTHORLAR WE SÜÝTHORLYK BARADA
● Süýthor bolan kesiñ dowzah jaýydyr…
("Mala seretmez");
● Baýlar zekat bermeý, bolupdyr süýthor,
Il içinde köpelipdir husythor…
("Ahyrzamana");
● Dünýäde süýthoryñ pul ýygma derdi,
Baýlaryñ mallary bizekat erdi…
("Döke başlady");
▶ MAGTYMGULY: AGZALALYK BARADA
● Agzy ala kowumlara baş bolmañ!
("Baş bolmañ");
● Bir-birini çapmak ermes ärlikden,
Bu iş şeýtanydyr, belki, körlükden,
Agzalalyk aýrar ili dirlikden,
Döwlet dönüp, nobat duşmana gelgeý.
("Nogsana gelgeý");
▶ MAGTYMGULY: HALALLYK WE HARAMLYK HAKYNDA
● Halal lukma ýagtylyk biýr gözlere…
("Bir görüp gitse daşymdan");
● Imany şikest tapar haram iýeniñ…
("Zor bolar");
● Haram işden gaçar pirler…
("Sil biläni");
● Musulman sen habar algyl zulaldan,
Gaçawer haramdan, isle halaldan,
Ölçegin kiçeldip, daşyn ulaldan,
Bereketi göçüp, kast jana gelgeý.
("Nogsana gelgeý");
Taýýarlan: Kitapçylar. Sözler
