Gelin (hekaýa)

Mal­la­ry­ňa se­ren­jam be­rip ge­len Ma­man eje bi­lin­dä­ki dü­ýe ýü­ňün­den do­ka­lan gu­şa­gy aýyr­dy-da, ony tu­duň şa­ha­sy­na gys­dyr­dy. Özem ýu­wun­dy-da, tu­duň kö­le­ge­si­nde ýa­zy­lan dü­şe­ge ge­çip ba­sy­ryl­gy du­ran çäý­ne­gi öňü­ne çek­di. Ol öýüň işi bi­len gi­rip-çy­kyp ýö­ren gel­ni Aý­nä­zi­gi syn­lap otu­ry­şy­na, içi­ni gep­let­di: «Äl­he­pus, mu­nuň ha­ýa­lly­gy­ny gyz, uly gel­nim Sel­bi­ni ha­ýal gör­ýär­dim. In­di ol-a şä­he­re gö­çe­li bä­ri çus­la­nyp­dyr. Ýaş ge­lin da­gy otu­ran­da-tu­ran­da ýel­ga­mak ýa­ly haý­da­ber­me­li­dir we­lin, bu onuň ýa­ly däl. Eden işi­niň-ä ke­mi­ni go­ýa­nok we­lin, ga­ty ha­ýal-da, ýö­ne, tü­we­le­me, keş­dä­ni go­wy ed­ýär. Eý­ýäm ge­lin-gyz­la­ram dü­şü­nip­dir. «Bi­ze-de ga­ýap ber­sin» di­ýip ge­lip dur­lar. Go­wy zat bol­sa, her kim der­rew bil­ýär. Aý, ha­ýal-ýa­gal­ly­gy bi­le­nem oňu­şa­rys-la».

Ma­man eje oň­şa­rys diý­se-de, il­ki-il­ki­ler onuň ha­ýal­ly­gy­ny gö­rüp, ka­na­gat edip bil­män­di. Bir gün da­gy ha­myr et­mä­ge gaý­dan Aý­nä­zi­giň en­te­gem ony taý­ýar et­me­di­gi­ni gö­ren Ma­man eje bi­li­ni gu­şap: «Ge­lin jan, en­tek ga­ýy­nyň bi­lin­de gur­bat kän­dir, ha­ny, ma­ňa ber, özüm der­rew ga­ra­ýyn» di­ýip, ýe­ňi­ni çer­mäp ça­na­gyň ba­şy­na ge­çen­de, gel­ni bi­raz ga­tam gö­rüp­di. Ýö­ne ol hem ga­ýy­ne­ne­si­niň ça­la­syn he­re­ket­le­ri, öwüt-ün­de­wi bi­len ýu­waş-ýu­waş öw­re­ni­şip baş­la­dy. Ma­man eje hem: «Ge­len ge­lin däl, dü­şen ýe­ri ge­lin» diý­li­şi ýa­ly, gel­ni­ne ça­la­syn bol­ma­ny hä­li-şin­di ýat­la­dar­dy. Ýö­ne, nä­me, öw­re­ni­len en­dik­den hem sap­la­naý­mak aň­sat däl­di.

Ara­dan es­li wagt ge­çip­di. Aý­nä­zik gel­ni­ňem aýy-gü­ni do­lup, ogul bä­be­gi bol­dy. Ma­man eje mu­ňa hem­me­den be­ter be­ge­nip­di. Öýü­ne bä­bek ge­len­den soň ala­da­la­ry has-da ar­tan ýa­ly bo­lup­dy. In­di Ma­man eje öň­kü­le­rin­de­nem çalt gop­ýar­dy. Kör­pe gy­zy Aý­na-da ynan­man, öýüň esa­sy iş­le­ri­ni özi ed­ýär­di. Ol bir gü­nem gy­zy­nyň kä­se­le­re gu­ýup go­ýan ça­ýy­ny içip dur­şu­na:

— Ge­lin edin­sem, han gy­ňa­jy­my aty­nyp, baý, ge­ze­rin-ä diý­ýär­dim. Yn­ha, ge­lin al­man­kam otu­ryp çaý iç­ýän bol­sam, in­di dik du­ran ýe­rim­de iç­ýän. Mu­ňa-da şü­kür — di­ýip, ara­syn­da öz bol­şu­na özi gü­ler­di.

Gün­ler geç­ýär­di. Şol gün öý­län guş­luk bo­lu­be­ren­de tu­duň kö­le­ge­si­ne dü­şek atan Ma­man eje aş­ha­na gi­rip gel­ni­niň edip go­ýan piş­me­lik ha­my­ry­na ka­kyp gör­di-de: «Mu­nuň içi go­wy ga­lyp­dyr» di­ýip, ony da­şar­da ýa­zan dü­şe­gi­niň üs­tü­ne el­tip go­ýan ba­dy­na:

— A-ýu, Aý­na, ge­le­we­ri, gel­ne­je­ňe hem aýt, der­rew piş­mä­ni bi­şi­re­liň, ha­my­ryň içi ga­lyp­dyr — di­ýip, ojak­da du­ran ýag­ly ga­za­na ot ýak­dy. Ga­ýy­ny­nyň se­si­ne der­rew çy­kan Aý­nä­zik işe gi­riş­di.

— Ejem bir zat diý­se bor di­ýäý­me­seň bol­maz, gel­ne­je — di­ýip, Aý­na hem kö­mek­leş­mä­ge otur­dy. Gel­niň ha­my­ry bö­lek­le­re bö­lüp otu­ry­şy­na ka­na­gat et­män Ma­man eje: «Ha­ny, äber, özüm bö­lüp be­re­ýin siz ýa­ýy­be­riň» di­ýip, gel­niň öňün­den ha­myr­ly ça­na­gy çek­di. Mu­ňa Aý­nä­zi­giň ga­ha­ry gel­se-de, se­si­ni çy­kar­ma­dy. Ol ýö­ne ça­la­ja: «Daý­za, to­ýa er­tir gid­ýär­si­ňiz däl­mi?» diý­di. Ma­man eje:

— «Gid­ýär­si­ňiz­mi?», di­ýip siz ga­la­ryn öýt­mäň! Bos­san do­gan si­zi go­ýup ba­raý­sam ga­ty gö­rer. Ha­ny, taý­ýar bol­sa, ýa­ga bir atyp gö­re­liň — di­ýip, gy­ra­sy ker­tik­li­je ha­myr bö­lek­le­ri ýa­ga atyp, owa­dan­ja piş­me­le­ri bi­şi­rip baş­la­dy­lar. Olar toý piş­mä­niň so­ňu­ny deg­şip-gül­şüp gu­tar­dy­lar. Se­bä­bi Ma­man eje öz how­luk­maç­ly­gy, jan dur­maz­ly­gy bi­len gel­ni­ne, eý­le-beý­le diý­se-de, yzyn­dan ol öý­ke­le­me­sin di­ýip, bir gül­künç gür­rüň ta­pyp gül­dü­rer goý­be­rer­di. Er­te­sem ir­den Ma­man eje og­ly My­rat­gu­la ir­räk­den to­ýa äkit­me­li­di­gi­ni aý­dyp, özi geý­nip baş­la­dy. Ol geý­nip, zat­la­ry­ny alyp, ula­ga gar­şy ýö­rän­de gel­ni og­ly Be­gen­jiň eşik­le­ri­ni geý­di­rip otyr­dy. Ola­ry gö­ren Ma­man eje: «Ha­ny ba­sym­rak bo­la­we­riň!» diý­di. Öý­de Aý­nä­zi­gem özü­ne ga­raş­ýan­dyk­la­ry üçin ola­ryň ki­na­ýa­ly söz­le­ri aýd­ýan­dyk­la­ry­ny ýü­re­gi sy­zyp dur­dy. Ol og­lu­nyň elin­den tu­tup, ýan­tor­ba­sy­ny-da eg­ni­ne atyp, daş çyk­dy. Ma­man eje ula­gyň öňün­de otu­ran ýe­rin­den gel­ni­niň gel­ýä­ni­ni gö­rüp: «Bo­la­we­ri, bo­la­we­ri, köp ga­raş­dyr­ma» di­ýip, göw­nün­dä­ki­ni aýt­sa-da aýt­dy we­lin, yzyn­dan ýe­ne ýu­mar­lar­dy:

— Hem­me­jä­miz bi­le­je to­ýu­na bar­sak, Bos­san do­gan-a be­ge­ner — di­ýip, yzy­na bak­dy-da ag­ty­gy­na-da:

— To­ýa bar­ýan goç og­lum, wiý, ýog­sa-da, ge­lin, Be­genç ja­nyň ala­ja­sy­ny bir dak­dyň­my? Toý­da göz kän­dir, her kim mu­ňa se­re­der. Ag­ty­gy­ny gö­re­li di­ýi­bem so­rar­lar. Göz­den-dil­den Al­la­ja­nyň özi go­ra­syn-da her­nä! — diý­di. My­rat­gu­ly eje­si da­gy­ny daý­za­la­ry­na el­tip, özem köp otur­man, işe gys­san­ýan­dy­gy­ny aý­dyp, giç ag­şam­lyk ýe­ne to­ýa ba­ryp, eje­si­ni goý­dy-da, ça­ga­la­ry­ny alyp öý­le­ri­ne gaýt­dy. Olar toý­dan ge­lip ýa­ňy bir zat­la­ry­ny ýer­leş­di­rip öň­le­ri­ne çaý alan­la­ryn­da My­rat­gu­ly­nyň dos­ty Ars­lan sa­lam be­rip ga­py­dan gir­di. Onuň ýü­zü­niň ala­da­ly­dy­gy, bir der­wa­ýys işi­niň ýü­ze çy­kan­dy­gy tol­gu­nyp gür­leý­şin­de­nem bil­di­rip dur­dy.

— Ýe­ri, Ars­lan, nä­me dur­suň? Otur­sa­na! Eý­gi­lik­mi özi? — di­ýip, My­rat­gu­ly hem tol­gun­dy.

— Aý, hä­li gü­nor­tan ulu­ja og­lum oý­nap ýör­kä gö­zü­ne çöp çüm­dü­rip­dir. Et­rap ke­sel­ha­na­sy­na äkit­dik we­lin, olam gys­sag­ly Aş­ga­ba­da äki­dip gö­re­ji­ne şi­kes ýet­män­kä be­jer­gi almaly diý­di. Hem­me sy­na­sy-da ge­rek­dir we­lin, gö­zün­de bir şi­kes gal­ma­syn di­ýip, şol ba­şa­gaý bo­lup ýör­şü­miz. Ge­piň gys­ga­sy, ma­ňa nä­çe be­rip bil­seň pul ge­rek.

— Beh, bol­man­dyr ol-a, em­gek bo­lup geç­sin. Pul ta­py­lar-da, ki­çi­käň özü­ňem bez­zat­dyň-da — di­ýip, beý­le­ki ota­ga ge­çip bar­şy­na, pu­lu­nyň ýok­du­gy ýa­dy­na dü­şüp, üs­tün­den gaý­nag suw guý­la­na dö­nüp, kel­le­si­ni ga­şap pi­ki­re bat­dy. «Wah, ep-es­li bar­dam we­lin, ejem: «Daý­zaň to­ýu­na ony al­ma­ly, mu­ny al­ma­ly, özem se­niň to­ýu­ňa ge­ti­ren­den pes bol­ma­syn» di­ýip du­ran­soň, bar­ja pu­lu­my, äti­ýaç­ly­ga ýyg­nap go­ýa­ny­ma çen­li be­rä­ýip­dim. Bä, Ars­la­na nä­me di­ýer­käm? — di­ýip, iki ja­han owar­ra­sy bo­lup du­ran adam­sy­nyň ýag­da­ýy­ny ýü­zün­den okan Aý­nä­zik oňa so­rag­ly bak­dy. My­rat­gu­ly: «Ars­lan pul di­ýip gel­di we­lin, äti­ýaç­ly­ga go­ýa­ny­ma çen­li eje­me be­räý­dim, to­ýa ge­rek diý­se» di­ýip, iç­ki ala­da­sy­ny da­şy­na çy­kar­dy.

— Wi, My­ratguly, men­de-de es­li­je pul bar. Ed­ýän el ýa­ka­la­ry­myň, gül­tah­ýa­la­ry­myň pu­lu­ny bir zat al­sak ge­rek bo­lar di­ýip ýyg­nap ýö­rün. Şon­dan ge­re­gi­ni al-da be­räý — di­ýen­den My­rat­gu­ly­nyň ýü­zi açy­lyp git­di. Aýa­ly­nyň ýü­zü­ne mä­hir bi­len se­ret­di. Kal­by ga­nat­la­nan ýa­ly bol­dy. Ol aýa­ly­na kän üns ber­män, ony kä­bir dür­li ny­sak­la­ry ge­ýip, hon­dan­bär­si bo­lup ýö­ren ge­lin­ler­çe gör­män­di­gi üçin gy­nan­dy. Oňa bo­lan söý­gü­si art­dy. Onuň gel­ni kyn ýag­da­ýa dü­şüp dur­ka golt­gy ber­di. Ol dos­tu­ny boş goý­ber­se ga­ty er­bet gy­nan­jak­dy. Se­bä­bi Ars­lan oňa-da köp ge­zek kö­mek edip­di, özem der­wa­ýys wagt­la­ry ýe­tiş­ýär­di. Dos­tu­na es­li­je pul be­rip, be­gen­di­rip goý­be­ren­soň My­rat­gu­ly aýa­ly Aý­nä­zi­ge ho­şal­ly­gy­ny aýt­dy. Oňa üýt­ge­şik mä­hir­li söz­le­ri aý­da­sy gel­di. Ýö­ne öň aýt­man­soň, ejap edip sak­lan­dy. Aýa­ly­nyň köp­lenç: «Gün­diz iş köp bol­ýar» di­ýip, gi­je­le­ri­ne keş­de çe­ki­şi­ni ýat­lap buý­san­dy.

Wagt tiz geç­ýär­di. Ara­dan nä­çe wagt ge­çe­nem bol­sa, şol gün­ki aýa­ly­nyň duý­dan­syz be­ren golt­gu­sy­ny My­rat­gu­ly unut­ma­dy. Aý­nä­zik ge­lin bol­sa şol bir asyl­ly hä­si­ýe­ti bi­len di­ňe adam­sy­nyň däl, ga­ýy­ne­ne­si­ni­ňem kal­by­ny eýe­läp­di.

Ma­man eje bir­den dert ta­pyn­dy. Şol ýa­ra­ma­dyk gü­nü­niň ag­şam­ly­gy onuň göw­re­si­niň çep ta­ra­py he­re­ket­den gal­dy. He­niz öý işin­den gal­ma­dyk, iş­läp ýa­da­ma­dyk ça­la­syn he­re­ket­li Ma­man ejä bu dert diý­seň agyr degip­di. Eý­se­mem, bir­den äh­li zat­dan ke­si­lip otur­mak ýe­ňil däl­di. Ogul­la­ry, gyz­la­ry, ge­lin­le­ri hem­me­si onuň üs­tün­de kö­ke­nek bol­du­lar. Ýö­ne oňa aý­ra­tyn yh­las­ly­lyk, usul­ly­lyk bi­len Aý­nä­zik ge­lin se­red­ýär­di. Şo­nuň üçin Ma­man eje beý­le­ki­ler gap­da­lyn­dan tu­tup ýö­ret­jek bol­sa­lar, sa­çy­ny da­rap ber­jek bol­sa­lar, «Waý, aý­ry­la­we­riň, eli­ňiz ba­typ bar­ýar. Aý­nä­zik ge­lin gel­sin» di­ýip, gyz­la­ry­nyň ýü­zü­ni alar­dy. Bir ge­zek Aý­nä­zik tam­dyr­da nan ýap­ýan­dy­gy üçin kör­pe gy­zy Aý­na eje­si­niň sa­çy­ny da­rap ber­mek­çi bol­dy. Şon­da Ma­man eje: «Waý-eý, jan gy­zym, mu­nyň-a bo­la­nok, ha­ny, me­niň Aý gel­nim gel­sin-le, şol-a emaý bi­len­jik da­ra­ýar­dy» diý­di. Mu­ny My­rat­gu­lam eşi­dip otyr­dy. Ol:

— Aý­na, bar gel­ne­je­ňe aýt, eje­miň ýa­ny­na ol gel­sin, çö­re­gi­ne sen se­re­däý — diý­di. Şon­da öň­ler gel­ne­je­si­ni ýyg­ra­rak gö­rüp ýö­ren Aý­na gel­ne­je­sin­den ho­şal bol­dy. Onuň ojak­la­ry­nyň ody bi­len gi­rip, kü­li bi­len çy­kyp ýö­re­ni­ni kal­by­na gap­lap­dy.

Yn­ha, hä­zir bol­sa ga­py­la­ryn­da­ky tu­duň kö­le­ge­si­ne dü­şek atyp, ga­ýy­ne­ne­si­ni çy­ka­ran Aý­nä­zik: «Ha­myr et­dim, hä­zir şo­nuň ujun­dan si­ze der­rew­jik bir­küç sa­ny ys­ma­nak­ly­ja som­sa edip be­re­ýin. Ýe­ňil­jek­dir, der­re­wem si­ňer-de gi­der» di­ýip, haý­dap aş­ha­na gi­rip git­di. Ma­man eje oňa se­re­dip otu­ry­şy­na, «Wah, eziz gel­nim, men sa­ňa ha­ýal di­ýip ýör­düm we­li, şeý­le bir haýalam däl eke­niň-ä, tüýs «Ga­ýyn bilen gel­niň top­ra­gy bir ýer­den al­nar­myş» diý­le­ni, he­re­ket­le­ri edil öz he­re­ket­le­ri­me meň­zäp bar­ýar, sen­den müň-de bir ra­zy­dy­ryn, gel­nim, sen bi­ziň kal­by­my­zy eýe­läp bil­diň!» di­ýip, onuň yzyn­dan mä­hir bi­len ga­ra­dy.