Döwürnama / poema

Döwürnama / poema DÖWÜRNAMA

I.

Eziz diýar,
Dünýä gelip tapanym,
Gözüm açyp, elim serip toplanym,
Göbegimi señ göwsüñe sapanym,
Çybyk atly señ arkañda çapanym,
Eziz topragym,
Zeminim,
Bar zatdan ileri görýän ezizim!
Senden alýan ykbalymyñ gözbaşyn,
Seni wasp ederin,
goýaryn sarpa
Demim gelip gitse, dik bolsa başym.
Seniñ äpetligñi,
Seniñ ägirtligñi
Kim bilmez ülkäm?!
Sebäbi señ äpet ogullaryñ bar,
Bardyr seniñ ägirt-ägirt gyzlaryñ.
Muña düşünmedik bolanlar üçin,
Kyn bolandyr tapmak öñki yzlaryn.
Sen bizi ösdüren,
Sen bizi taplan,
Duçar edip zabun,
kyn synaglara
Erksizlikden,
Ejizlikden ömürlik saplan.
Ýöne söýgi diýip, (bu gün duýulýar)
Kalbyna gaplan
gorkyny
Hasaplan
Perzentleriñ saña edýändir sežde.
Başda ynam bilen ädipdik ädim.
Şonda iñ belent zat
Lebizdi lebiz!
Bu ýerde,
Soñ döredi,
Göze görünmeýän aldawçy perde,
Dilimiz saýraýar joşgundan ýaña,
Ýürekde başga zat.
Başga zat serde.
Olar bir-birine gelenok jebis,
Öñe tarap idip barýanam nebis!
Eziz Diýar,
Gezip çykmak seniñ aýlaw ýollarñy,
Synlamak obalañ säherlerini,
Şäherleriñi,
Tebigatyñ çitip goýan göllerni
Başartmaz
Syýahat etseñem eger bir egne.
Ýöne bu zatlaryñ ählijesini
Ýerleşdirip bolýar şahyr ýüregne.

Bu dünýäde bagtym diýip beslänim,
Her demde islänim,
Halkymyñ ykbalyn,
Ýagdaýyn — halyn
Görýärin keşbiñde eziz mekanym,
Jigerim-janym,
Türkmenistanym!
Damjada deñiziñ saklanşy ýaly,
Her daban ýeriñde,
Her ädimiñde
Eziz Diýarymyñ gözelligi bar,
Watana düşünmäñ gönezligi bar.
Käte biz
Hakyky çöl bilen entek duşuşman,
Onuñ mazmunyna düşünmän anyk
Hasaplamak ony dowzahyñ jaýy —
Hasaplamak ony eýmenç bir duşman,
Elbetde, aýyp.
Bilmän şeýle many çykarsak eger,
Beýle ýalñyşlykdan çalynan şarpyk
Ilki bize deger.
Eýsem,
Müñ ýyllyk ojarlañ başyny egseñ,
Gyrsañ sazaklary sim tanap bilen,
Çöldäki haýwanlañ göwnüne degseñ,
Bu zatlañ öwezin kim dolup biler?
Ähli işiñ taşla,
Ýitgilerñi sana…
Belentligi bilen ady rowaç
Ümmülmez çöl,
Çäge deñzi
Adamyñ derdinden alyp elheder
Aman diläp elin serýär asmana.
Şoñ üçin tiz,
Etmeli alada, düşmeli dowla.
Ol ejiz,
Ol mätäç
Adamlaryñ basym etjek goldawna.
Belki,
biz çöllügi gorap bileris,
Ýöne meni biynjalyk edýän zat
Adamlaryñ gatnaşygnyñ çöllügi.
Eger-de gerimi giñese onuñ,
Tebigatda köp zatlaryñ,
Soñra ömürylla
Eşitmejek atlaryn
Adamlañ añynda baky öldügi.
Bu ýitgiñ ulusy,
Örän gorkuly,
Biz gorajak bolýas çölüñ süññüni,
Gözel tebigatyñ gözel görküni.
Ýöne saýgaramzok,
Biziñ bir-birege
Gazýan gorpuny.
Iñ erbet ýeri,
Hut biziñ özümiz
özümiz üçin
Juda gorkuly.
Ýok mahaly birek-birege hormat,
Güleñde ýürekden gülmeýän bolsak,
Öz halkyña, geçmişiñe
Guwanç ýok wagty,
Buýsanç ýok wagty,
Adamyñ bahasy gara şaýyka,
Ynsanyñ gadryny bilmeýän bolsak,
Edýän zadymyz bir,
Aýdýanymyz başga,
Ondan başga zat ündeýän bolsak,
Kyn bolar, kyn bolar,
Juda kyn bolar.
Goýberlen säwligi bu gün düzetmek.
Duşdan geçen,
Aglap geçen wagtyñ yzyndan ýetmek.
Gymmaty ýok ynsan,
Nädip gymmatyny bilsin çägäniñ,
Nädip düşünsin ol,
Şorlap sandan çykan ene topraga,
Argynlykdan ýaña,
Agzyndan gaçyrsa iýýän gutabyn,
Bu gün ejir çekse
Añşyrman hiç harpyn,
Okap bilmän
On ýyl ozal okap çykan kitabyn,
Ol baky hüjümden ömürlik ýadan,
Aýdyp bilmän,
Aýtmaly sözleri tapmadyk nadan,
Topragyñ diline düşüp bilermi,
Diñläp düşünmese
"Gökdepe mukamyn"…
Bäş günlük şöhrata başyny egen,
Bugarjak bir damja galp sylag üçin
Wyždanyn ezen,
Haramdan ýygnan,
Namysyny satyp.
Karun deý dünýäniñ malyny sygnan
Haramzada üçin
Çekmeli biz bu gün köplerden minnet,
Çüýredi,
poslady,
çökdi,
maýryldy,
Buýsanjyndan guwanjyndan aýryldy,
Bu gün öz-özünden utanýar millet.
Berilmeli bilmi
Hem terbiýäni,
Alynmaly zady alyp bilmedik,
Döwrüñ derejesi beýlede dursun,
Öz boýna,
Ör boýna galyp bilmedik,
Öz mukaddes ornun,
Wyždanyn,
borjun,
Asyl öz dünýäsin anyk bilmedik
Nesil
Säwlikleriñ, ýalñyşlyklañ,
Döresen jebriniñ çekýär hemmesin.
Hoş sözlerde halanan,
Beýikdirin öýdüp,
Baýdyryn öýdüp
Tüwmaýak mahaly ýene talanan,
Harlanan,
horlanan,
zorlanan
Watan ykbalyna,
Nesliñ ykbalyna,
Haýsy gerçek çuñ düşünsin,
Jowransyn?!
Il agasy bolup öñe çykanlar,
Seljermän halaly,
Haýsy zat haram,
Parh goýman hak işmi
Ýa-da ol karam
Diñe öz derdini çekip,
Il derdini bolsa edip owarram.
Hasap edip,
Bu zatlaryñ bary berilen ykbal,
Darajyk beýniniñ çäginden çykman
Diýdi ol döwülse döwülsin bar zat,
Ýitsin, ýok bolsun,
Owransa owransyn,
Gitsin, ýok bolsun ~
Şeýle pikir öwrüp biler ol hökman.
Sebäp başga zada ýokdur ukyby,
Çünki ýyllar boýy
Şuny öwrenen.
Eger-de beýnisi kiçijik bolsa,
Peýda ýok ullakan,
goçak göwreden.
Zaýalanan bolsa ymgyr giden çöl,
Adamlañ beýnisi zaýadyr başda.
Egee ene toprak şorlaýan bolsa,
Adamlañ beýnisi şorlandyr ilki ~
Bolup bilmez sebäp bir şondan başga.
Geliñ, ýeke pursat
Egleneliñ,
Garalyñ biz, geliñ, öz-özümize,
Geçmişi,
geljegj mazaly ýatlap,
Sowallara jogap tapalyñ diñe,
Düşünşeliñ ilki
Kim biz?
Näme biz?!
Ýetdikkäk biz bu gün haýsy derejä,
Taryh kanunynyñ üstünden ätläp,
Gyssanyp,
Gyssalyl juda ösdükmi?
Näme etdik,
Nirä ýetdik,
Soñy ýyllar öwüp beter tizligi,
Has dogrusy ýalan sözläp,
Dogry sözden ýaman gözläp,
Yza tesdikmi?!
Gygyrdyk,
El çarpdyk,
Ör turduk ýene,
Taryha ýazyldy adymyz diýip.
Bäş ýylda ýüz ýyllyk ýoly geçýäris,
Hiç duşman,
Hiç bir güýç
Gowşatmaz okgunly badymyz diýip.
Gygyrdyk ýördük biz,
Diñe gygyrdyk
Eşitmedik hatda öz sesimizi.
Dogrudanam saklap biljek däl eken,
Hiç daşarky duşman
Ýa-da başga güýç
Ejiz ýermiz asla çaklap biljek däl eken,
Asla hiç kim egläp biljek däl bizi,
Togtadýan wagtymyz öz-özümizi.
Oýlanmak ukybyn unudyo düýpden,
Çinli görsek süri ýaly ördük biz.
Beýnimizi,
ýüregmizi dörmedik,
Döwletiñ kisesin
(döwletiñ kisesem özüñki ahyr)
Yhlas bilen,
hyjuw bilen dördük biz.
Balkyldap dursa-da bäbeneklermiz,
Lowurdap dursa-da ähli äýnekler
Kördük biz,
kördük biz,
juda kördük biz.
Batga batyp,
biz beýik,
biz bagtly diýip
Gygyryp ýördük biz, gygyryp ýördük…
Hany ol gerçekler gerdenin gerip
Diñe hakykaty baýdak edinip,
Ajalyñ ýüzüne dogry garaýan?
Her deminde il bähbidin araýan,
Aýan bilip,
Halkyñ bagty üçin
Duşmanyna ajal ýaly daraýan ~
Hany kl wepaly ärler nirede?!
Altyna däl,
Öz antyna wepaly
Ýigitler bir ýerde ýitip gitdimi,
O gerçekleñ yzy baky ýitdimi?..
Wepat boldy olar,
Söweşlerde — graždanlyk urşunda.
Doganyñ
Dogana
Ýigrenjinden,
gazabyndan
Guýlan gurşundan.
Aýñalan mahaly halkym azajyk,
Rahat durmuşyñ bagtyndan ganyp
Galkynan wagty,
Halkyñ başyn çeken gerçek ýigitler
Artdyrjak mahaly oýanan bagty,
Ýañy özün tutup başlanda ilim
Indi başa
Şol agyr belasy otuz ýediniñ!
Soñra jahan urşy,
Saýlama ýigitler gitdi söweşe,
Ol uruş saýlady namardy merdi,
Menuñ bu mähriban kiçijik halkym
Uly pida berdi,
Şeýdip artdy,
Öñküdenem has köpeldi oñ derdi.
Öñem çöken göwni,
Köp synan göwni
Parahat günleriñ eşreti bilen
Düzetmäge ýañy girişipdik biz.
Indi başymyzdan aýylganç bela ~
Kyrk sekiz…
Beýle betbagtlyk,
Bu giden bela
Biz ýaly halk üçin çökder dälmikä,
Dälmikä şumluk!
Näçe mahal gerek,
Dikeltmek üçin,
Galmak üçin,
Gerçek ýigitleriñ ornuny dolup
Aýñalmak üçin…
Biz bolsa gygyrýas
Bar zat ajaýyp,
Ähli zat gowluk!
Kyn zat duşsa dymýas
Ýa geçýäs sowlup.
Biziñ telper añymyzy syndyrýar
Sähelçe çuñluk.
Gowy zat kän,
Gerek däldir oñat zady ýaşyrmak,
Ýöne biz mertlerçe boýun alalyñ.
Biz jud ownuk!
Biz juda ejiz!
Bu dertden saplanyp bilmegmiz mümkin,
Halkymyñ paýhasyn gursaga guýsak.
Halkyma,
özüñe,
Geljege hem geçmişe
Çäksiz guwanç duýsak,
Buýsansak eger.
Buýsançly baş belent bolýar elmydam,
Goý, bu jümle,
Undulan düşünje
Bu gün bizde oýlandyrsyn köpleri.
Kimligmizi bilmek üçin,
Kesgitlemek üçin öz ornumyzy
Bilmeli taryhy,
Öwrenmeli çuña gidýän kökleri.
Belent bolup bolmaz
Belet bolmasañ,
Näçe çuña gitseñ,
Başyñ belent señ.
Halkymyñ taryhyn gözläñ uzakdan,
Getirmäñ oñ doglan wagtyn alkyma.
Onuñ guwanjyny eline beriñ,
Beriñ buýsanjyny eziz halkyma!
Asyrlaryñ jümmüşine siñýändir,
Köp gezek urulan,
Kän-kän bogulan…
Ýöne şeýle zady bilmegmiz gerek
Däldir halkym on ýedide dogulan.
Ýitip giden däldir meniñ geçmişim,
Eger oñ üstüne atanak çeksem,
Günäsini ömür ötüp bolmajak
Eýmenç etmişim.
Halkyñ taryhyny dogry ýazmaly,
Munda etmeli däl birjik-de galplyk.
Özün hormatlaýan her bir adama
Ýañky taryh baky
Bolmaly harplyk.
Düzetmän taryhy hapa el bilen
Diýip:
Bu taýda eýle et,
munda beýle diý,
Şeýdip düzedilse, bolup dur onsoñ
"Mejburyn" ýerine
ýöne "meýletin.
Degmedige ömürylla degmedik,
Başga kişä belent başyn egmedik
Halkymyñ guwanjy,
Gerçekleri bar.
Halkyñ isleginden,
Arzuwdan dörän
Örän belent başly erkekleri bar.
Arzuwny,
islegni,
gahar-gazabyn,
Näzik duýgularny,
Göwün joşuny,
Beýan eden halkym aýdymda, sazda,
Halyñ gölünde
Goýupdyr nusga,
Olañ bary ruhy baýlykdan nyşan.
Köp bolsa-da olañ süññünde gussa.
Bu gün olar,
Mähriban halkyma uly şöhrat-şan.
Şonuñ üçin
Türkmen halky geçmişde
Gedaý bolup,
Gedaý ýaşapdyr diýýän
Taryhçynyñ ähli
ähli tohumy
Goýsun gohuny.
Çäkli añymyza çenli,
Pesligmize çenli
Kiçeldýäris,
peseldýäris halky biz.
Her hili kyn günde ýaşan-da bolsa,
Gedaý bolan däldir asla halkymyz.
(Şu gün şeýle howp abanýar diýeliñ,
Gaýtalap ýörmäliñ köne galpy biz).
Garañky tünde,
Gazaply günde
Degmedige degmän,
Çekmän minnetini özünden zoruñ,
Başyny egmän,
Garaşyp,
Göreşip
Bu döwüre ýeten
Halkymyñ ruhy belentdi öñem,
Belentdir häzir,
Gabahat bor muny görmedik bolmak,
Ertekisin eşdip,
Şygryny diñläp,
Gadymy sazyna jigerñi daglap,
Geçmişi geljege ömürlik baglap,
Gowsuna guwanyp,
Kyn güne aglap,
Halkyñ bilen baglamasañ bagryñy,
Çykarma sesiñi.
Döwür geler
Saýlar bu zatlaryñ hemmejesini.
Türkmeniñ mertligne şek bolup bilmez,
Eger namart bolsa,
Ýa gorkak bolsa,
Aldym-gaç döwürde birçak gyrlardy,
Soñuna çykarlardy.
Ony soñam köp-köp subut edipdi,
Halkymyñ hyzmatyn bitiren nerler.
Bu günem unutmañ,
Unutmañ bize
Oguzhanyñ,
Gorkut atañ,
Göroglyñ,
Keýmiriñ nesli diýerler!
Türkmeniñ wepasy hakda taryhda
Kändir kyssa,
Köpler etdi ony diline sena.
Belent mertebeli şalar,
soltanlar.
Bagt bilipdir,
Arkaýyn duýupdyr özüni mydam
Alyp bilse,
Saklap bilse,
Köşgünde türkmenden eger janpena.
Hiç döwür,
Hiç mahal
Biziñ halkymyz
Gul bolup şagladan däldir nebsini.
Ölüm howpy abansa-da üstüne
Ýuwdan däldir,
Indem ýuwutmaz lebzini.
Onda bu gün
Baý ülkede
Akylly,
azaphon,
bu dana halkym,
Berjaý edip bileñok öz borjuñy,
Unudýar antyn.
Düşün
Gürrüñ bir biderek bezzat hakda däl,
Ýa-da ýol urduran,
Ýa-da öz adyna ysnat getiren
Ile metgi bolan kezzap hakda däl.
Biziñ bu gürrüñmiz halkymyz hakda,
Şoñ üçin barymyz jogapkär muña,
Diñe jogap tapmak ýeterlik däldir,
Düşünmek gerek,
Neçün soñky ýyllar çekilen azap
Boldy biderek?!
Bu gün ters çykyp dur edilen hasap.
Halk diýmek nämekä,
Sen,
men,
ol,
biz…
Şolañ ählisiniñ agzy bir bolup,
Ýüregi saz bolup,
gopsa bir heñden,
leriñ şow bolar,
Ýeñiler kynçylyk çyksa-da öñden.
Ýöne kürsä münen
Kowsa,
kowsa eger wyždanyny ýanyndan,
Açsa arany,
Ilinden,
gününden,
dogduk mekandan,
Mes ýaşaýan ogry,
Garşylyk görmese ýakyn-ýadyndan,
Gaýta oñ edýänne guwanyp köpler
Diýse öz içinden şonuñky dogry,
Ogly aldap bilse ene-atasyn,
Halallygyñ nämedigin bilmese,
Bilmese äri,
Bilmese gelni,
Dogry söz diýmäge bolmasa miltiñ,
Galdyrsa elni,
Goldap däl,
gorkup,
Ulansa bähbide esgeriñ bildin…
Bildim,
Bu ýagdaýda gürrüñ etmek kyn,
Lebiz hakda,
namys hakda,
ar hakda.
Ýöne sen özüñi bir pursat sakla,
Aýla öz dünýäñe
Aýla sen nazar,
Eger öz dünýäñde tapyp bilseñ sen,
Ähli zady boýun almaga mertlik,
Düşünseñ nädende gowy boljagna,
Borjuña,
Gowyny goldap,
Barymyz bir bolup ýok etsek galpy,
Artar öñe barýan hereketimiz,
Sebäbi biz ~
Sen,
men,
ol ~
Birleşip döredýä bu uly HALKY!
Eger-de biz,
Öz-özümiz
Galkynmasak ýokary,
Başymyzy eger belent tutmasak,
Ýene öwrenilen endige görä
Özümizi galplyk bilen gutlasak,
Bolmaz!
Şeýtsek bizi güýlen,
Beýnimizi gatyk ýaly uýadan
Erksizlik,
ejizlik
Başyny bozmaz!
Şu günki talap:
Galkmaly,
Omzamaly öñe tarap.
Azatlygyñ ruhuny täzeläp,
Öz-özüñi pida bermäge çenli
Göreşmeli,
Gerek bolsa bolmaly sen çyra-da!
Atalardan galan däbe eýerip,
Bolmaly baýdak,
Bolmaly maýak!
Bu göreşde galmaly däl gyrada
Öz-özüñi aýap,
Janyñy aýap.
Ösüşi tesdiren,
Ynamy ýumran,
Halaldan däl
Mydam haramdan ýygnan,
Doýmaz-dolmaz,
Tapan ähli zadyn bir demde sygnan.
Mesliginden ýaña gözleri ýumlan
Hamyna sygman böwede öwrülen
Myrryhy sow ýoldan,
Galsyn, goý, ýyglap.
Eger-de biz bilen ýaşajak bolsa,
Ýag alan beýnisin oýatmaly bor.
Hereket etmäge bolar ol mejbur,
Haramylyk bilen ýaşamarsyñ kän,
Oñ bilen bolmarsyñ sen uzak meşhur.
Ýöne bir zady bil,
Unutma sen ýüze çykan ýagdaýy.
Ýigrenç köpelipdir,
Ýigrenç bilen gazap,
Möwç urýar bizde.
Bizdäki ýigrenjiñ çägi ýok, çägi
Ondan bedenimiz ganmasa ýagşy.
Bu zäher beýniñ, kalbyñ
Öýjüginds baky galmasa ýagşy.
Dogry,
Muny düşündirmek juda kyn zat däl,
Ýyllar boýy degnasyna deglen,
Kemsidilen,
Hukugynyñ köpi elinden alnan,
Halka hyzmat etmän,
Hyzmatkär eden
Emelliñ öñünde dik başy eglen,
Adamlar bu pursat
Çykansoñ güneşe,
çykansoñ ýaza,
Şol geçen günleri,
Bolan wakalary salansoñ ýada
Ýigrenýär ösüşi bökdänleñ baryn,
Boş wadalañ,
pöwhe sözleñ gullaryn.
Işinde,
durmuşda
Nädogry edensoñ dogryny, dürsi.
Eýeläp kürsi
Pozisiýasyn däl-de postuny goran
Her işi düşeniñ halyny däl-de
Köp para soran,
Köp ezýet beren
Kezzaplary ýigrenýärler ýürekden,
Taýýar ondan häzir almaga aryn.
Ýigrenilýänler
Juda mynasypdyr muña müñ kerem,
Çekmeli olaryñ her biri jeza,
Ýöne bu ýerde bar başga bir bela.
Eger biz gynanyp bilmesek olañ,
Düşen ýagdaýyna,
düşen halyna.
Ejizligiñ kökün gyryp bilmesek,
Añmasak gidenni nebsiñ alyna,
Görmesek juda bir akmak bolmadyk,
Adamlaryñ köýen,
ýanan ömrüne
Nebsiñ agyrmasa,
Jiglemese seniñ duýgur ýüregiñ,
Onda boýun borsuñ,
Barha köp ýaýradar ýigrenç emrini,
Her gün garaşarsyñ ähli gazetde
Çykmagyna kän şowhunly makalañ,
Okaýansyñ hezil edip ony sen,
Okaýañ halap ~
Ýöne ýeke gezek oýlandykmykak,
Bu bolan zatlarda barymyz hakly.
Oñ üçin bermeli barymyz jogap,
Ýakmaly zehini,
burmaly akly.
Başga zada gyzyp,
Özümizi ýatlap, şol bada sowap,
Bu gün ýigrenç bilen wyždan öñünde
Günämizi ýuwup,
gazanýas sogap.
Çäksiz söýüp bilýäs
Ýerde-suwda ýaşaýan bar haýwany,
Tokaýlary,
dagy,
derýany,
düzi.
Ýöne aýdyñ maña
Bizi,
hawa bizi
Goramaly kimkä
Eger goramasak öz-özümizi?!
Dogry,
Ýigrenmeli,
ýigrenmäge mynasyp,
Ilini, öz bagtyn ogurlan ogry.
Ýöne biz,
hawa biz,
biziñ hemmämiz,
Hakyky halk ogly,
Oñ eden,
oñ etjwk
Ählije zatlary dogry
Diýip,
Saýlapdyk olary belent wezipä.
Diñe oñat sözler aýdyp o hakda,
El çarpyp garşylap,
Ugradýardyk ony juda şowhunly
Mydama iş wagty geçýän ýygnakda.
Dogry sözler aýdylanda bu günem,
Hyjuw bilen batly çalýarys çapak.
Ýöne bolýan zatlar,
Aýdylýan zatlar
Ilki bilen bize bolmaly sapak.
Oýlanyp göreliñ,
Çapak çalýan el
Baglymyka beýni
Ýüregmiz bilen,
Täzeden döreýşi opurjak bolýan
El çarpýan bolmasyn biziñ bilen deñ.
Etmiş eden alar öz jezasyny,
Olañ günäsini gerek däl ýuwmak.
Ýöne yzasyny senem duý,
Ýagdaýy ýürekden sen süzüp geçir.
Jezañ agyrlygna beter guwanmak,
Öz üstüñden özüñ gülen ýalydyr,
Bilseñ bu-da seniñ özüñe ejir.
Bölüp al paýyñy
Bolsabam kejir.
Bu gün başga kişä,
Hem hut özüñe
Öñkülere görä belet bolmaly,
Öñki derejäñi unutmaly-da,
Öñküden päk,
Öñkiñden ýokary, belent bolmaly.
Hiç haçan,
hiç mahal
Bize,
neslimize ýat bolan däldir
Ynsany söýmeklik, ynsanperwerlik,
geliñ, oýlanalyñ bu zatlar hakda
Has çyndan,
has çuññur
Ýürekden berlip.
Bolmaly biz borjumyza wepaly,
Has belende galar ýaly,
Has guwanar ýaly indiki nesil.
Biz açyk diýmeli çemeçilere,
Aýaga çolaşyp päsgel berýäne.
Müñküre,
ahmyrla,
ähli göribe
Diýmeli aýgytly ~ siz yza tesiñ!
Çekil diýmeli biz
Jebis hatarlara sümüljek bolsa,
Durgunlyk döwründe mes bolan kümsük.
Ýa aýdylan söze mydam baş atyp,
Bu tolkunam geçer diýip garaşýan
Ümsüm…
Entek beýle zatlar bölse-de ünsüñ,
Döwrüñ talabyndan almaly many.
Düşün, bu gün ýüreginde her kimiñ
Çözülýändir Ata Watan ykbaly.
Eziz Türkmenistan,
seniñ ogullañ,
Seniñ abraýñy, adyñy goldap,
Belent tutup başy, guşap bilini,
Öz paýyny alar,
ornunda durar,
Begendirer şeýdip eziz ilini.
Eger-de biz ejiz bolsak bu pursat,
Galmasak hüjüme dogan bilen deñ,
Sagat bolmaz,
Sagdyn bolmaz,
Uly Watanymyzda bu uly beden.
Hiç bir işde,
Hiç göreşde
Heniz dili kelte bolmadyk halkym,
Döwrümiñ çagyrşyn baýdak edinip
Galkyn,
Galkyn,
Galkyn!..

II.

Eý, şahyr ýüregim,
Joş, galkyn bu gün!
Täze döwri açýar, gör, halkym bu gün!
Her güni, — sagady göreşden doly,
Halkym dowam edýär
Täze hyjuw bilen,
täze güýç bilen
Taryhyñ göwsünde
Sudury tapylan
Şol dogry ýoly!
Säwliklere
Şowsuzlyga
Käte daryksa-da seniñ göwrümiñ
Bu gün açyk aýdýas,
Edýäris aýan,
Bu anyk talaby meniñ döwrümiñ,
Bolmaly däl munda janyny aýan.
Ýaşamaga ukyplydyr jemgyýet,
Haçan öz derdiñi kesgitläp bilse,
Ýeñip geçip beýnidäki darlygy.
Ýeten derejesin ýagşy anyklap,
Öñe ätläp bilse,
Onda bu bedende ösüş barlygy,
Diýmek,
bu jemgyýet,
ösýär,
berkeýär.
Tutan maksadyna ýetjegi çyndyr,
Onuñ tutan işi bolar berkarar.
Eý, şahyr ýüregim,
Guwan sen bu gün.
Ýürekde berç alyp,
duransoñ ajan
Ýa pyşyrdap aýdýan ýürek sözlerñi
Diýýäñ aç-açan,
Sebäbi bu pursat döwür özgerdi.
Keselmizi,
derdimiziñ sebäbin,
Etdik biz aýan.
Beýtsek uly zyýan
Bolar diýip çyny bilen dyzaýan
Az däl bu gün,
Ýöne ýüreklerde galmasyn düwün.
Ýöne öñki ýaly,
Eñen ugrumyza yñyp,
Kellämiz gyzyp,
Bar zada tüflemän
Gowy zada gowy diýeliñ ilki,
Erbede erbet,
Bar zadyñ üstüne çekmäliñ çyzyk.
Süýtde agzy bişip,
Suwy üfleýän
Ýöne men şonda-da aýgytly pursat,
Öwrülşik mahaly
Güýçli-güýçli şahsyýetleñ bolmagny
Isleýän.
Olar bu gün edil hatarda ner dek
Götermeli agyr ýüki gerdene.
Taýýar bolmaly ol
Çyn göreşe janyn pida berse-de.
Jud kyn synagdan çekinip durman,
Soñ jogap bermeli bolaryn diýip,
Duýup bu pursatyñ ruhun doly
Bolmaly gerçek.
Erkek bolmaly,
Bolmaly däl ownuk,
Juda uşak zatlaryñ guly.
Halkym ýaly,
Diýar ýaly
Tutan maksadymyz ýaly bolmaly uly.
Her dem,
Sen uly Watanyñ adyndan gürläp,
Bolmasañ goçak,
Bolmasañ merdem,
Unutmasañ uşak-düşek kinäñi,
Horlanmasañ biraz,
Çekmeseñ azap,
Unutmasañ öz hususu kisäñi,
Garyndaşlyk,
ilparazlyk
Diýilen zatlarsan bolmasañ azat,
Bu etjek zatlarmyz aşmaz amala,
Biderek zat üçin,
Bolmajak zat üçin,
Bolmajak zat üçin galmalyñ basga.
Şu pursay bat alyp galmasak göge
Öñküden has beter batarys batga.
Hemmä aýan zatlar,
Ýöne unudylan ýönekeý zatlar,
Gerek däl bilmäge kän kelle döwmek,
Başga hiç kimki däl,
Biziñki döwlet!
Hemme zat biziñki
Bar zat biziñki,
Muña dahyly ýok başga hiç kesiñ,
Aradaky ähli zatlar aýrylýar,
Biziñ bilen döwletimiz baý bolýar,
Ýa düşýär garyp,
çökýär,
maýrylýar.
Biziñ bilen döwletimiz berkeýär
Ýa-da çagşaýar.
Biz bu gün öñküden asylly bolsak,
Biz bu gün öñküden akylly bolsak,
Döwletem şeýle.
Döwlet biziñ bilen bolýar kuwwatly,
Bolýar rowaç.
Her birimiz bu döwletiñ bölegi,
Bir döwletiñ bölegi,
Häzirki döwürde kosmosa çykyp,
Ähli syryn bilip ýedi gat ýeriñ,
Öwrenip älemi,
Başga-başga ýerden garyndaş gözläp,
Käte iñ ýönekeý,
Iñ kiçijik zady edip bilemzok,
Ejiz beýnimize zor salma dözmän.
Biziñ köpimizde entek entekler
Döwlet möçberinde oýlanmaklyk ýok.
Ojagmyzyñ daşy biziñ çägimiz,
Ýeriñ aýak ujy mellegiñ çeti.
Köpüräk goparmak,
Käniräk urmak
Şondan başga ýokdur onuñ hiç neti.
Kiçiligi üçin ownukdyr derdi,
Ilparazlyk bilen abraý aljakdyr,
Näumytdyr,
närazydyr
Göýä bar kişide köýen dek ary.
Käbirimiz üçin hut şu pursatda
Oýlansak,
nähili ýerlikli eken
Pyragyñ birleşmek hakdaky şygry.
Aç-açanlyk döwri,
Aýanlyk döwri,
Ýöne ynsanlykdan,
öz mertebäñden
Haýwlanlañ içine gaçmak diýmek däl.
Ara alyp,
maslahaty jemlemek
Eltmeli däl
Ar alyp masgaralamaga
Garalamaga…
Synpdaş kişiñ kalbyn ýaralamaga.
Bäsdeşiñem berer şoñ ýaly jogap,
Beýle zada ýeter onuñam gurby,
Bu gün çekinýän ýok ýersiz hemleden,
Öz ýaragyñ ýaly ýaragdan senem
Alarsyñ ugry.
Ýöne bular nämäñ hatyrasyna
Edilýär,
Nirä sarp edýäris güýç bilen gurby?
Köp kişä iş bolýar pisligi eden,
Şular ýaly ownuk zada bulaşyp,
Gyrada galýar
Çynlakaý gürrüñ,
Bar kişä bähbitlu hakyky jedel.
Agaç barly bolsa başy aşakdyr,
Boş şahalar asman ýüzüni syrýar.
Uly adam uly ädimläp barýar
Güjük oña däl-de özüne üýrýär.
Bir kiçijik myrryh
Ýaşap ýör dünýede,
Göýä onuñ ähli zatda ary bar.
Şeýle ýüregi,
Şeýle beýnini,
Göterýän kişide
Ýigrenilýän häsiýetleriñ bar bar.
Diñe özün söýüp,
Alada edip,
Nebsi gije-gündiz berensoñ buýruk,
Ýygnan zatlaryny,
Ýygşyranlarny
Az görer-de diýer
Girime salaýsam dünýäni düýrüp.
Bilmez bu baýlygyñ beladygyny,
Bilmez ol
aslyşýan tanapy tanapy çüýrük.
Binamysdyr,
ynam edip bolmaýar,
Beýle kişi bilen ýol sökmek hatar.
Jinnek ýaly bähbit,
Kör köpük üçin,
Öýüni,
ilini,
dosty-ýaryny,
Namysy-aryny
Baryny satar.
Munuñ üçin ejir çekmez wyždandan,
Horlamaz ynsap,
Arkaýyn ýatar,
Özün arşdan asar,
Özünden başgany çykarar sandan.
Beýnisi kesellä,
Hiç dilim baranok diri diýmäge,
Döwürdeş diýmäge beýle tetellä.
Biziñ bilen bir howadan dem alyp,
Gezip ýörse-de
Diýmäñ oña biziñ bilen ekeni
Biz bilen däl indem,
Däldi ol öñem,
Diri jeset,
Öz daşyna özi çolap kepeni,
Bir mahal ölen.
Unudyñ siz ony,
Päsgel bermäñ öz ýurduna göçüriñ.
Bu günki hüjümde oña orun ýok,
Şonuñ üçin oñ adyny öçüriñ,
Bolmasyn ol hatarmyzda gury san.
Bolýan ýagdaý hakda
Aýdyp bereýin men ýene bir mysal:
Peşgeş berilmändi oña dereje,
Hiç bir wezipäni almandy diläp,
Bilimi,
akyly,
ukyby üçin
Has belende çykardylar itekläp.
Şonda sag beýnide kiçijik gurçuk
Döredi,
hiç kimiñ gözne ilmedi.
Beýniñ eýesi-de bilmedi ony,
Hatda ejesi-de bilmedi ony,
Ýañkyja gurçuk,
kertip kem-kemden
Beýniñ ortasyndan etdi çukurjyk.
Soñra gyryp,
gyryp,
gyryp,
Özem ulalyp,
Ulaldyp deşigi işledi gurçuk,
Indi beýniñ ýeri durdy hoñkaryp,
Beýniñ ornunda
Beýni,
Beýgi iýýän gurçuk otyr hoñkaryp.
Indi giç,
Urunsañam näçe,
ejir çekseñem
Dolanyp durkuna gelmez ol beýni.
Şeýdip men-menlikden dörän gurçujak
Serreltdi beýgi.
Indi giç,
peýda ýok etseñem puşman,
Hiç haçan unutmañ,
Unutmalyñ biz
Özüñden döreýär iñ uly duşman…
Eger adam
Başarjañ,
bilimli,
akylly bolup,
Özüne mynasup ulalýan bolsa,
Bu juda gowy.
Ýöne uly adam
Uly wezipesin ulanýan bolsa,
Gaçdygy towy.
Eger sada adam
Abraýnyñ ulalýanna kiçelse,
Ulalýan adyna garap ýygrylsa,
Öz adyny arşa çykarjak bolýan
Ýallakçylañ göni gözüne garap
Ýylgyrsa,
Bilmeýän zadynyñ känligin bilse,
Bilse edilmeli işiñ köplügin,
Düşünse ol öz etmeli zadynyñ
Ondanam köplügin,
Beýle adam bilen çyksa bor bu gün
Aýgytly söweşe geljegmiz üçin.
Ynanyp bor oña,
Bu günki işini goýmaz ol soña.
Bilýän beýle kişä,
Haýsy iş ynansañ
Işlär ol ýürekden eder-de çynyn.
Biperwaýlyk ýatdyr,
Arkaýyn gezmez
Agyrlygy üçin bergi-borjunyñ.
Ýüregi erkine goýmaz beýnini,
Beýni rahatlyk bermez ýürege.
Öz ykbaly,
halkdyr
Diýar ykbaly
Üçin azap çekýän
Ynsanyñ beýgi!
Bu gün döwrümiziñ üýtgänin görüp,
Biziñ ählijämiz
Bu gün bir demde
Belende galmaly,
ulalmaly biz.
Ötüp giden ata-babalarmyzyñ
Ynamyny,
Gaýrat-gujuryny ulanmaly biz
Döwre laýyk has belende göterip.
Añymyzyñ arryk bolany üçin
Biz juda söýýäris ullakan çini.
Peşgeş berlen ýaly garbap alýarys
Ähli wezipäni,
ähli kürsini.
Ýutjak süñkümizi deñąp göremzok,
Düşünip,
düşünmän sokýarys burny.
Bilemzok çatjakmy injigiñ gurby,
Biziñ her birimiz düwdeneklejek
Eger-de boş diýse Tañrynyñ orny.
Ençe ýyl geçensoñ,
Ynanylan bar iş bolansoñ berbat,
Artykmajy bilen alyp hakyny
Etmeli işiñi etmeseñ berjaý
Diýseler bir günem kakyp egniñe
Eý, bimar pyýada
Bäriñe eset,
Pursat boldy indi,
Garantgy bolmañy sen indi bes et.
Tutup kakynyñ,
Aljyrap,
derläp.
Unudyp iýenñi,
ähli içenñi
Ýalbaryp ugraýañ,
Gaýrat edäýiñ,
Oturaýyn indi pensiýa çenli…
Ýogsam uly-uly wezipelerden
Otdan gorkan ýaly gorkmaly ýaly.
Boýnuña ýüklenýän jogapkärçilik
Horlamaly seni,
Oýlandyrmaly,
Hut şonuñ üçinem ürkmeli ýaly.
Özüñi bu uly synagda synap,
Köp azap çekmeli boljagny bilip
Azar çekmeli,
Ukusyz gijeler janyñy gynap,
Erkinligñi işe gurban etmeli,
Ilki bilen göz öñüne gelmeli
Bu agyr wezipäñ nämä taýlygy.
Ýöne geñ galmaly,
Bizi gyzykdyrýar uly wezipäñ
Ýeñil maşyny,
Daşyndan,
içinden gelýän aýlygy.
Biz
Näme üçin ownuk,
Näm üçin ejiz,
Nireden döreýär bu ýowuz kesel?
Onuñ emi nirede,
Haýsy ýarag onuñ köküni keser?
Bir kişi,
Bir murtar kişi
Aşyn awy eder ençe bendeleñ.
Özi ýaly ýürek bulan gendeleñ
Tapyp bir toparyn,
döredip süri,
Bili bükük kezzap,
Eñegi çüri,
Ot gorsaýar,
Gybat bilen,
ýalan bilen,
al bilen,
Nejis ýol bilen
Bozup adamlaryñ gatnaşygyny,
Gorjaýar,
Gyýbat,
ýalan bilen çişirýär ýürek,
Bu zatda olaryñ öz bähbidi bar.
Eger ähli kişi dost, gardaş bolsa,
Syrdaş bolsa,
Olaryñ kimligi bilinjek bada.
Ýöne ol ýaşapdy,
ýene-de ýaşar
Beýle pis pygyllar ýene dünýäde.
Olañ ýaşamagna
Biliñ,
günäkär däl olañ özleri,
Olar bizi iýip ýaşaýan haýwan.
Olañ ýaşamagny biz üpjün edýäs,
Bu durmuşda bir-birege ynanman…
Hawa, biz ownuk,
Biz juda ownuk,
Millet hakda oýlanmaga güýç tapman,
Kiçijik bähbidiñ uçgurna boglup,
Iýýäs bir-birimiz wagşy mahluk dek,
Tanamak kyn boldy namardy,
merdi.
Öz-özümiz gümra,
Garpyşa-garpyşa,
Öwrülip harpyga
Öwrenişýäs başga-başga şarpyga.
Biz duýamzok,
Biz üçin ýat ýaly
Bu uly Diýaryñ bu uly derdi!
Biz bu gün täzeçe ýaşajak bolsak,
Boljak bolsak döwrüñ mynasyp ogly,
Bize päsgel berer
Köp ýyllañ dowamy
Daşymyzy gurşan daş ýaly gabyk…
Ýene saljak bolýar şol öñki çäge,
Tapmasañ çäre,
Bolar ol señ üçin
Gapagy ýapylman goýulan tabyt.
Öwrülşik pursaty
Diýmeli ýürekden her kim özüne
Bu göreşde är ornuny tutaryn!
Ynan,
her bir kişä,
Çylşyrymlt pursat
Degişlidir örän aýgytly orun.
Jebis hatarlara birleşip bu gün,
Gitmeli edinip ynamy baýdak,
Işden aýra çykmasa bor sözümiz ~
Özümize,
nesillere,
taryha
Bahasyna ýetip bolmajak baýrak.
Sebäbi taryhyñ sahypasyna
Halkyñ geçen ýoly,
Halkyñ ykbaly
Ýazylýar bir gezek,
ýazýañ ömürlik.
Hiç bozup bolanok,
Soñ gaýtalap ony ýazyp bolanok,
Ýazyp bolmaz soñ yzyña öwrülip.
Diñle, döwürdeşim,
Gulak as ykjam,
Geldi pursat
Bolmaly halkymyñ kesgir ýaragy,
Sarsmaz sütüni.
Eger gerek bolsa ýaryñ kükregi
Lowlaýan jigeri göterip göge
Ýagtyltmaly ýoly
Garañky tüni
Bu gün bu göreşde soñky deme çen,
Soñky öýjügñe çen,
Watanyñ,
halkymyñ işine berlip,
Göreşmeli,
Ýowuz synag ýaksa-da,
Diñe şondan ýetip bolar geljege,
Diñe şonda ýeteris biz maksada.
Dünýäniñ halklarynyñ baryny söýýän,
Uzak ülkeleriñ gyzyl güllerin,
Garyny söýýän.
Toprak saýlamok men,
Ýer şaryny söýýän,
Ýöne şuny diýýän:
Ahyr gezek galman ýatmaly bolsam,
Ýataýyn men ozal belet ýerimde,
Gatam bolsa toýun,
Kynam bolsa gazmak
Meni eziz ülkäñ goýnunda goýuñ.
Bitiriñ iñ soñky haýyşymy siz,
Dileg däl siz üçin ýazýanym üçin
Gazarsyñyz diýýän soñky jaýymy,
Şol jaýy meñ size gazmanym üçin,
Bu gün dökdüm ýürekdäki bar zady,
Boşluk duýamok men,
Duýýaryn hoşluk.
Ýigdelen Diýarym,
öz döwrüm bilen
Uraly giñ gadam geljege tarap.
Garaýyş üýtgedi,
Üýtgeşik talap,
Nem alsyn,
Dem alsyn
Döwrüñ ruhundan
döwrüñ sesinden
Bedeniñ öýjügi,
onuñ her bogny.
Hukuk al özüñden,
Garap gözüñe
Aç-açan diýmäge çekinmän sähel:
Men Watanyñ ogly,
Men halkyñ ogly!
Nazar salyp gül ülkäme her säher,
Durmuşa,
Bu döwre edýärin sežde.
Diñe ak arzuw bar,
Diñe umyt bar,
Joşgunly ýürekde,
Buýsançly serde!
Watan, beýgelýärsiñ täze gerimden,
Watan, arkaýyn bol perzentleriñden.

Pisunda, 1987 ýyl.

Orazguly ANNAÝEW. Poemalar